Voorproefje ‘Verleidingen aan de top’

In september verschijnt bij Business Contact het nieuwe boek van Jaap van Ginneken. In Verleidingen aan de top legt hij de psychologische effecten van macht bloot. Uit onderzoek blijkt dat het ‘winnaarseffect’ aan de top leidt tot blindheid voor risico’s. Van Ginneken test die hypothese door te kijken naar de allerhoogste westerse leiders en hun deels geheimgehouden psychische problemen. Eén van de leiders die aan bod komt is Berlusconi, over wie onlangs bekend werd dat hij definitief tot vier jaar celstraf is veroordeeld wegens belastingfraude. Dit was echter niet het enige schandaal waarmee Berlusconi de wereld versteld deed staan. Zo komt zijn gedrag uitgebreid aan de orde in het hoofdstuk ‘Lust of seksuele obsessie’. Lees hier alvast een voorproefje:

Ouderdom en het verjongingsmotief

Het verschijnsel van machtige oudere mannen die alsmaar seksuele ontmoetingen met afhankelijke jongere vrouwen en meisjes najagen, heeft diepe wortels in de evolutie en laat genetische sporen na in de volgende generaties. Het is gesignaleerd bij veel diersoorten, onder andere bij apen. Bij mensen heeft het ook een lange geschiedenis. Innerlijk geeft het de ultieme ervaring van macht, uiterlijk is het de ultieme demonstratie daarvan. Enkele van de traditionele uitingen zijn de obsessie met maagdelijkheid en met tamelijk jonge partners, het jus primae noctis en de harem. En die hangen allemaal samen met de hang naar een eeuwige jeugd en verjonging, met name bij ouder wordende politieke leiders.
De obsessie met maagdelijkheid heeft verscheidene psychologische correlaten. Enerzijds worden heel jonge partners verondersteld extra puur te zijn. Hoewel de ontmaagding voor het meisje vaak pijnlijk is, geeft het de man een illusie van extra viriliteit. Daarna is hij ook de eerste die haar verder inwijdt in de geneugten van seks en orgasme. Ze kan zijn vaardigheden in dezen niet vergelijken met die van anderen: hij is automatisch de beste minnaar die ze tot dan toe gekend heeft. Anderzijds lijkt maagdelijkheid ook een garantie dat het meisje niet door anderen besmet kan zijn. Het risico van een geslachtsziekte lijkt zo vrijwel nihil, zelfs in tijden en op plaatsen waar dit anders aanzienlijk zou zijn.
Jus primae noctis is Latijn voor ‘het recht op de eerste nacht’, waarmee het recht van de heerser werd bedoeld, ook in middeleeuws Europa, om de dochters van zijn onderdanen te defloreren. Een overeenkomstige Franse term is droit de cuissage/ jambage (letterlijk het recht op de billen/bovenbenen). Dit feodale recht werd weliswaar slechts door enkele heersers uitgeoefend, maar het sprak zeer tot de verbeelding van de onderdanen, en speelt dan ook een rol in veel artistieke en literaire werken uit de tijd van de verlichting.
De obsessie met jonge vrouwen werkt nu nog steeds door in het gedrag van veel vorsten en politieke machthebbers, maar ook in dat van hiërarchische superieuren met betrekking tot hun vrouwelijke ondergeschikten – met name jongere nieuwkomers. Het is zeer wijdverbreid in de entertainmentindustrie, waar regisseurs en castingdirectors er vaak op aan schijnen te dringen om starlets of actrices te ‘testen’ voordat ze een goede rol krijgen.
Een ander fenomeen is dat van de harem, een term uit het Midden-Oosten voor een sacrosancte privéruimte – gereserveerd voor vrouwen en niet toegankelijk voor gewone mannen. De verheven status van de heerser kwam vaak tot uiting in het aantal concubines dat hij onder handbereik had, in alle soorten en maten. Tegenwoordig werkt dit nog door in het gedrag van veel machthebbers en beroemdheden met grote aantallen maîtresses, tegelijk of na elkaar.

Silvio Berlusconi was lang de rijkste, machtigste en invloedrijkste magnaat van Italië. Hij richtte achter elkaar twee centrumrechtse partijen op, stond drie perioden aan het hoofd van de regering, werd de langst dienende premier uit de moderne tijd, en zat maar liefst drie g8-topconferenties voor. Hij was echter ook een van de meest corrupte staatslieden van de westerse wereld. De hoogbejaarde leider hoefde pas terug te treden toen hij na een lange reeks eerdere seksschandalen uiteindelijk in verband werd gebracht met betaalde minderjarige meisjes. Dat gebeurde op een cruciaal moment in de eurocrisis, en zelfs toen gaf hij niet op.
Berlusconi werd geboren in de zakenhoofdstad Milaan als zoon van een bankemployee. Hij werd naar een katholieke kostschool gestuurd, studeerde daarna rechten en studeerde af op een scriptie over advertentiecontracten. In die dagen verdiende hij onder meer bij als basspeler en zanger van een band die in nachtclubs en op cruises optrad. Hij werd een professionele charmeur en verkoper, ontwikkelde eerst een klein en vervolgens een heel groot nieuwbouwproject, en eerst een lokaal en vervolgens een nationaal netwerk van commerciële televisiestations. Later kocht hij ook krantenuitgeverijen en een supermarktketen. Voor dat alles had hij tientallen miljoenen nodig, die van onduidelijke herkomst waren, maar vrijwel zeker deels van de maffia kwamen.
Hij cultiveerde ook nauwe banden met de plaatselijke socialistische leider Bettino Craxi, en ze hadden gezamenlijke banden met het corrupte nationale geheime genootschap p2, dat zich voordeed als een vrijmetselaarsloge. Toen voortvarende onafhankelijke rechters de mani pulite-corruptieonderzoeken begonnen (mani pulite betekent ‘schone handen’) en het pento partita-bondgenootschap ineenstortte (pento partita betekent ‘vijf partijen’), moedigde Craxi zijn vriend Berlusconi aan om het ontstane politieke vacuüm op tevullen.
Berlusconi had de controle over de commerciële televisiezenders en had daarmee het publiek vertrouwd gemaakt met programma’s in Amerikaanse stijl, met de consumptiemaatschappij, met het sterrensysteem en met veel halfblote meisjes. Hij gebruikte zijn geoliede marketingmachine en bombardeerde veel van zijn medewerkers en zakelijke relaties tot kandidaat, en veranderde de nationale politiek zo in een doorlopende realityshow.
Omdat Il Cavaliere (‘De Ridder’) tevens de eigenaar van ac Milan was en bekend met voetbalchauvinisme, noemde hij zijn eerste centrumrechtse partij Forza Italia (‘Hup Italië’), later vervangen door Il Popolo della Libertà (‘Het Volk van de Vrijheid’). Hij streefde ernaar evenveel partijafdelingen op te richten als er katholieke parochies in het land waren en voorzag ze van eigentijds propagandamateriaal: video’s, glanzende fotoboekjes, kleurige pamfletten. Door een bondgenootschap aan te gaan met de rechts-separatistische Lega Nord in het noorden en de neofascistische Allianza Nazionale in het zuiden slaagde hij er daarna in het politieke spectrum langdurig te domineren.
Hij was ook onbeschaamd machiavellistisch: hij benoemde steeds nieuwe rechters en introduceerde nieuwe wetten om de onderzoeken naar zijn lange geschiedenis van duistere praktijken voor te blijven. Op de een of andere manier leken zijn kiezers te vinden dat dit al tweeduizend jaar zo ging en toch nooit zou veranderen. Maar de europartners van het land vonden steeds meer dat hij niet langer de serieuze reputatie had die nodig was voor het oplossen van Italiës groeiende schuldencrisis.
Dit alles werd verergerd door zijn veelvuldige platte en ongepaste grappen, zelfs op het internationale podium. Maar zijn publieke imago ondervond vooral schade door het obsessieve seksleven van de bejaarde leider. Er was een eerste bedrijf toen hij, als eigenaar van het theater, naar een toneelstuk ging over overspel. De hoofdrol werd gespeeld door Miriam Raffaela Bartolini, met de artiestennaam Veronica Lario. Op het hoogtepunt moest zij haar blouse uittrekken, waardoor haar weelderige boezem zichtbaar werd. Berlusconi zei later: ‘Ik was als door de bliksem getroffen.’
Hij spoedde zich achteraf naar haar kleedkamer, begon haar het hof te maken, installeerde haar in een gezamenlijke woning en verliet zijn oudere vrouw met kinderen voor een jongerevrouw met kinderen. Die dingen gebeuren. Maar hij bleef ondertussen zijn eigen leven leiden in zijn luxevilla’s in Rome, Milaan, op Sardinië en elders. Jonge sterretjes leerden dat de weg naar televisieroem door zijn bed liep, en door dat van zijn vrienden.42 Dit patroon herhaalde zich nu in de politiek. Hij begon vrouwelijke kandidaten voor het nationale en Europees parlement openlijk te selecteren op hun jeugd en fysieke aantrekkelijkheid.
Toen hij aan een van hen in het openbaar iets té nadrukkelijk complimenten gaf, eiste zijn nieuwe vrouw een publieke verontschuldiging. Maar ze noemde hem ‘ziek’ en vroeg echtscheiding aan toen bleek dat hij speciaal naar Napels was gevlogen voor de verjaardag van een achttienjarig vriendinnetje, een week alleen met haar had doorgebracht en haar een carrière had beloofd in entertainment of in de politiek, wat ze maar wilde.
Opeens kwam er een lawine aan verhalen los. Over een voormalige actrice die geronseld was om met hem te slapen voor tweeduizend euro. Over een zeventienjarige Marokkaanse buikdanseres, met de artiestennaam Rubi Rubacuori (letterlijk ‘Hartendief’), die hij tienduizend euro had betaald om een feestje in een van zijn villa’s bij te wonen. Ze was door de politie gearresteerd voor winkeldiefstal, maar op bevel van zijn staf vrijgelaten met het verzinsel dat ze een familielid was van de Egyptische dictator Moebarak.