Hylke Speerstra is de bekendste levende Friese schijver die in het Fries publiceert. Hij is, naast Geert Mak, de chroniqueur van Friesland. Eerder verscheen van zijn hand bij Contact De koude erfenis. Verhalen van het ijs (1998) en Het wrede paradijs (2000), over Friese emigranten in de twintigste eeuw. It wrede paradys uit 1999 is het bestverkochte boek in Friesland. De Nederlandse vertaling (Het wrede paradijs, 2000) haalde in het voorjaar van 2001 een tiende druk.
In mei 2007 verschijnt van zijn hand De oerpolder. Het boerenleven achter de dijken.
Hylke Speerstra werd op 7 juni 1936 geboren in Tjerkwerd, Friesland. Na de lagere landbouwschool ging hij - met hulp van zijn onderwijzer De Jong - naar de ulo en vervolgens naar de middelbare landbouwschool. Na een groot aantal baantjes (onder andere in Frankrijk) begon Speerstra in 1958 zijn journalistieke carrière bij het Fries Landbouwblad. Twee jaar later maakte hij de overstap naar de Friese Koerier. Ook was hij correspondent voor het binnenschippersblad Schuttevaer. In 1971 werd hij hoofdredacteur van dit weekblad. In 1986 werd hij oprichter en hoofdredacteur van het Agrarisch Dagblad, een positie die hij drie jaar lang zou vervullen, tot hij in 1989 hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant werd. In 1996 ging Speerstra met vervroegd pensioen, onder andere om zijn schrijfarbeid uit te breiden.
Speerstra begon al vroeg in zijn carrière naast zijn journalistieke werk verhalen te schrijven. In 1968 verscheen zijn eerste bundel Heil om seil, vol schippersverhalen. Later werd het boek in het Nederlands vertaald onder de titel Met de kloten voor het bok, en nog later als Kop in de wind. Na Heil om seil voerde hij gesprekken met allerhande schippers, bergers, baggeraars en slepers. Dezelfde 'oral history'-formule gebruikte Speerstra bij zijn boek over medische verhalen, Neaken en bleat foar de dokter (1978), die twee jaar later in de vertaling Open en bloot voor de dokter werd uitgebracht. Door het succes van deze boeken werd Speerstra door de Provincie Friesland gevraagd om verhalen op te tekenen over het snel verdwijnende boerenleven. Het resultaat daarvan was de roman Yn de boer syn tiid (1980), gevolgd door De blikken brulloft (1981). Met beide was Speerstra iets minder content dan met zijn verhalenbundels omdat zijn werk het van de anekdotes moet hebben en minder van de zorgvuldig gestructureerde opbouw. Een uitzondering is De koude erfenis (1998) dat een zeer gestructureerde opbouw kent. In het laatste boek staat de elfstedentocht centraal en draait om de sterke verhalen en anekdotes van de helden en verliezers van de 'âlvestêdetocht'.
Speerstra's grootste succes tot nu toe was de bundel It wrede paradys, die uitkwam in 1999 en vooruitliep op de grote Friese reünie, Simmer 2000. In het boek, dat ook in Nederlandse vertaling verscheen, staan de levensverhalen centraal van Friese landverhuizers die Speerstra opzocht en sprak in traditionele emigratielanden als Noord- en Zuid-Amerika, Canada, Zuid-Afrika, Australië en Nieuw-Zeeland. Douwe Draaisma over het boek in De Academische Boekengids: "Ieder landverhuizersverhaal geeft doorkijkjes in twee richtingen: het land dat ze verlieten, met de woningnood, de crisisjaren, de werkloosheid, de afnemende ruimte voor het boerenbedrijf, en het land waar ze een nieuw bestaan opbouwden. [...] Hoe lees je zo'n boek? Misschien het liefst zoals een kind naar de verhalen van zijn opa en oma luistert."
De landverhuizers die Speerstra sprak zijn voor het grootste deel in de eerste tien jaar na de oorlog vertrokken naar Noord- en Zuid-Amerika, Canada, Zuid-Afrika, Australië en Nieuw-Zeeland. Wat opvalt in het boek is dat ze niet alleen uit de armoede vertrokken, maar er ook lange tijd in bleven steken. Draaisma: "Ze hebben kleurrijke verhalen te vertellen. Een psycholoog zou daaraan kunnen toevoegen dat Speerstra geprofiteerd heeft van het 'reminiscentie-effect': vanaf een jaar of zestig, zeventig lijken juist de herinneringen aan gebeurtenissen tijdens de adolescentiejaren een nieuwe frisheid te krijgen. Veel van de verhalen krijgen een speciale gloed omdat ze verteld worden door mensen die nu ouder zijn dan de ouders die hen moesten laten gaan."
In maart 2015 verscheen 'Op klompen door de dessa. Oud-Indiegangers vertellen'. In juli 2022 zal zijn nieuwste werk 'Testament van de ziel' verschijnen.
(Foto: Arie Bruinsma)
