Eerherstel en excuses voor schrijver en verzetsheld Anton de Kom
Het kabinet heeft de familie van de antikoloniale schrijver en verzetsheld Anton de Kom officieel excuses aangeboden ‘voor het leed dat hij en zijn gezin hebben ondervonden door toedoen van de toenmalige Nederlandse autoriteiten.’
Daarnaast komt aan de Vrije Universiteit in Amsterdam de Anton de Kom-leerstoel die het eerherstel ‘concreet en zichtbaar (moet) maken voor een breder publiek’. De leerstoel wordt vanaf komend academisch jaar ingevuld en draagt er onder meer aan bij dat Anton de Kom en zijn gedachtegoed hun rechtmatige plaats krijgen in het geschiedenisonderwijs.
In de jaren 30 van de vorige eeuw werd De Kom als staatsgevaarlijk bestempeld en zonder proces opgesloten en verbannen. Twee jaar geleden maakte het kabinet al bekend dat er eerherstel zou komen voor De Kom. Nu is dat formeel gebeurd.
Minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken ontving de familieleden maandag 19 juni 2023 onder wie de twee nog levende kinderen van De Kom, Ad (96) en Judith (92). Hoekstra noemde hun vader ‘een dapper man die streed voor rechtvaardigheid, gelijkheid en menswaardigheid’.
De Kom (1898-1945) geldt als een van de belangrijkste stemmen van de antikoloniale beweging aan het begin van de twintigste eeuw. De Surinaamse schrijver streed tegen kolonialisme en racisme en zat in de Tweede Wereldoorlog in het verzet.
In 1920 kwam De Kom naar Nederland. Hij stoorde zich aan het feit dat de bevolking in Nederland zo weinig afwist van het slavernijverleden dat zich in Suriname had afgespeeld. Daarom begon hij lezingen te geven. Ook werd hij actief in communistische kringen en schreef artikelen voor De Tribune en De Communistische Gids.
In 1934 publiceert hij zijn spraakmakende boek Wij slaven van Suriname, waarin de geschiedenis van het land voor het eerst is beschreven vanuit een antikoloniaal gezichtspunt, als aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing. Toen premier Mark Rutte vorig jaar excuses aanbood voor het slavernijverleden, verwees hij naar dit nog altijd actuele boek, waarin onder meer staat dat er ‘geen maat stond op de wreedheid en willekeur’ in het slavernijsysteem. Anton de Kom behoort sinds 2020 tot de canon van Nederland.
Al in 1940 raakte De Kom betrokken bij het communistisch verzet in Den Haag. In 1944 werd hij opgepakt. Hij stierf kort voor de bevrijding in april 1945 in concentratiekamp Sandbostel.
Zijn literaire nalatenschap bestaat naast Wij slaven van Suriname onder meer uit Anangsieh tories die hij schreef voor zijn kinderen en gedichten, gebundeld in Vandaag vrij, altijd vrij.
