‘We moeten met de natuur samenwerken.’ Interview met Li An Phoa – Maand van het Natuurboek
April is de Maand van het Natuurboek. Tijdens deze feestelijke maand, georganiseerd door Uitgeverij Atlas Contact in samenwerking met talloze boekhandels in Nederland en Vlaanderen, is er volop aandacht voor het literaire natuurboek. Elke week spreken we een natuurboekenauteur. In de tweede week van deze Natuurboekmaand: Li An Phoa over Drinkbare rivieren.
Li An Phoa voer vijftien jaar geleden in een kano de Rupert af, een rivier in noordoost-Canada. Tijdens die tocht van zo’n maand ervaart ze dat ze uit de rivier kan drinken. Sinds die ervaring zet ze zich in voor een wereld met drinkbare rivieren. Zo liep ze zestig dagen langs de Maas, twee weken langs de IJssel, en heeft ze wandelplannen voor de Rijn, de Theems en de Donau. Drinkbare rivieren schreef ze samen met schrijver, journalist en levenspartner Maarten van der Schaaf. Het boek beschrijft haar levensloop – die zo verbonden is met de natuur, het klimaat, en natuurlijk met de rivier – en is vooral een pleidooi voor drinkbaar water.
In het begin van het boek vaar je met een kano de Rupert af, later wandel je honderden kilometers langs twee rivieren. Voel je een verband tussen de fysieke inspanning en het water?
Nou, sowieso gaat mijn hart zingen van bewegen. Wanneer je wandelt loop je ongeveer even snel als de stroomsnelheid van het water in de Maas. Dat is heel fijn, je hebt een heel natuurlijk ritme. Maar daarnaast maak je tijdens het wandelen veel verbindingen met mensen. Dat is ook wat water doet. Het maakt geen onderscheid, of je geschoold bent of niet, arm of rijk, rood of paars. Die verbinding voelt zo fijn. In de kano creëer je wel een intieme relatie met het water, maar het is een veel individuelere reis.
Het is vaak veel makkelijker je verbonden te voelen met natuur wanneer je je erin beweegt. Het wandelen langs de rivier zal daarbij helpen, kan ik me voorstellen.
Dat is zeker zo. Je hoeft niet altijd langs een rivier te lopen, gewoon naar buiten gaan is net zo goed. We kunnen ons buiten zo goed concentreren. Openstellen, zacht worden, verbinden, en daarmee dus leren. Het knopje van de verwondering, dat we allemaal hebben, gaat dan echt aan. We kunnen niet iets meteen opzoeken op een telefoon, iets direct beantwoorden. Je blijft open vragen stellen terwijl je waarneemt. We zien de verbondenheid, maar ook de nietigheid, de combinatie tussen de twee is zo mooi. We krijgen een soort bescheidenheid ervan. Dat is ook iets wat we leren van het virus. Wij volgen het virus nu, we kunnen het niet de baas zijn, we moeten het begrijpen, ermee leren samenleven. Daar zie je ook het belang van taal. Taal is altijd erg belangrijk, ook in het boek. De verbinding tussen de mensen die langs de Maas wonen en leven was er altijd al, maar door het woord ´rivierfamilie´, dat ik in mijn boek gebruik, wordt de verbinding zichtbaarder en beter benadrukt.
Je zou denken dat we in Nederland, met zo veel water, die verbinding al eerder door hadden gehad?
Nou, dat hebben we zeker al lang door, we hebben zo veel lange termijn projecten gehad: de dijken, de deltawerken, waterschappen, zwemlessen, daaruit zie je dat we het belang van water wel snappen, maar vooral de focus hebben op het weren tegen het water. Het jaar dat ik langs de Maas liep, 2018, was het eerste jaar dat we een extreme droogte meemaakten. De twee jaren daarop waren weer zo droog. Toen zijn we gaan beseffen dat we ons niet alleen maar moeten beschermen tegen het water, maar dat er ook een tekort kan ontstaan. Ruimte voor de rivier is hiervoor cruciaal. We kunnen niet meer hutje mutje langs de rivier wonen en werken en alles inpolderen. We moeten met het water samenwerken en ons er niet langer tegen verzetten.
Je beschrijft een aantal jongeren in het boek dat moedeloos wordt van het klimaat, toch lijk jij positief te kunnen blijven, hoe doe je dat?
Mijn opa en oma zongen altijd het liedje Tel uw zegeningen, tel ze een voor een. Er zijn zo veel dingen die we wél hebben behaald, kijk naar de lange lijn. Daarnaast helpt het mij om veel naar buiten te gaan. Gisteren hebben we na een lange werkdag over de heide en zandverstuiving bij Leusden gelopen en ondanks de regen en kou krijg je toch een ander perspectief dan wat je in de kranten en op sociale media ziet. De balans vinden tussen die twee dingen is voor mij erg belangrijk. Toen ik de Pacific Crest Trail in de Verenigde Staten liep voelde ik heel erg dat ik óf anderen hiernaartoe mee wilde nemen, óf dat ik terug de wereld in moest. Nu hoef ik niet meer zo nodig naar de andere kant van de wereld. Tijdens zo’n lockdown bijvoorbeeld, wanneer we echt niet naar buiten mochten, heb ik in gedachten wandelingen afgelegd langs de nerven van de bladeren in onze tuin. Stilte, buiten zijn, wandelen, en de verbinding met mensen geeft me veel hoop. Juist ook de samenwerking met jongeren is fijn. Mijn vijf jonge neefjes helpen mij ook om positief te blijven. En vooral ook niet te veel de krant lezen, dat helpt ook om de moed erin te houden.
Je hebt langs de gehele Maas gelopen, daar kreeg je vanaf het begin veel reacties op. Ook de burgemeesters van de steden langs de Maas reageerden positief. Hoe gaat het nu met dat project?
Er zijn meerdere samenkomsten geweest met burgemeesters, ambtenaren en mensen van de waterschappen. Een paar weken geleden vond onze jaarlijkse bijeenkomst plaats in Namen/Namur, België. Daar heb ik benadrukt dat dit netwerk geen praatgroep mag worden. Het gaat bovenal om actie. We roepen burgemeesters op om over de hele linie na te denken over hun beleid: draagt dat bij aan een drinkbare Maas of niet. Neem het bestrijden van de eikenprocessierups. Dat lijkt op het eerste gezicht niks met de rivier te maken te hebben. Maar het gif dat daarbij gebruikt wordt komt wel in het grondwater of voert af in de rivier. Kan je daar geen natuurlijke methoden voor bedenken? Sommige gemeenten hangen nestkasten op voor mezen. Dat werkt, is goedkoper en draagt bij aan een drinkbare rivier.
Als netwerk kunnen ze ook gezamenlijk acties uitvoeren, zoals het vervangen van harde oevers in meer natuurvriendelijke oevers. Samenwerking is hiervoor cruciaal. Een aantal burgemeesters gaf een presentatie, waarin ze lieten zien wat zij nu al hebben aangepast, je ziet dat andere partijen daardoor extra gemotiveerd raken. Mensen snappen de noodzaak van een betere waterkwaliteit mede door klimaatverandering steeds beter. De overstromingen van de afgelopen zomer hebben ook geholpen bij het op de kaart zetten van het belang van water. Wanneer ik word benaderd om na te denken over de waterkwaliteit valt het me op dat iedereen die daaraan meewerkt nogal technisch naar de huidige problemen kijkt. Ik mis de stem van de rivier en vraag me vaak af wie de rivier zelf vertegenwoordigt. En wie vertegenwoordigt de stem van de toekomst?
Je gaat door met het lopen langs rivieren, dit jaar heb je langs de IJssel gelopen. Dat was een stuk kortere wandeling, toch?
Ja dat klopt, dat duurde maar twee weken. De aanpak was ook heel anders. Ik ben een jaar daarvoor begonnen met de voorbereiding. Dat was juist in de tijd dat het videobellen zo makkelijk ging. Bij de Maas ben ik destijds gewoon begonnen met wandelen. Bij de IJssel waren er veel mensen die me vooraf al wilden helpen. 25 organisaties (ambtenaren en bestuurders), drie waterschappen, twee provincies, en de helft van de gemeenten langs de IJssel doen nu mee om de IJssel drinkbaar te maken in 2051.
Ik zag dat er meer plannen zijn…
Elk jaar willen we één rivier afwandelen. We hopen op een vertaling van ons boek in het Engels, dan gaan we langs de Theems wandelen. En zodra er een Duitse vertaling is, gaan we voor de Rijn of de Donau.
Kijk voor meer info over Li An en haar stichting Drinkable Rivers op www.DrinkableRivers.org.
Door: Juul Kruse
