‘Misschien heb ik de gave om avontuur te zien in wat gewoon het leven is,’ aldus Niña Weijers in De Standaard
Naar aanleiding van het verschijnen van Zelf doen van Niña Weijers stond er een mooi interview met Weijers in De Standaard van zaterdag 5 maart, door Jelle Van Riet. Een voorproefje:
Mag ik – ik waag me meteen op glad ijs – Zelf doen haar hoogstpersoonlijke zelfhulpboek noemen?
‘Dat is een gevaarlijke vraag!’ Heel even overschreeuwt ze het rumoer rond ons. ‘Maar bij deze omarm ik het woord zelfhulpboek als geuzennaam voor Zelf doen. Niet dat ik er in deze losse over de jaren heen geschreven stukken op uit ben om mijn hobbels te ontleden. Vaak maak ik ze juist nog knobbeliger. Mij gaat het om het kijken en het bevragen op zich: wat zie je als je goed kijkt? Het feit dat het ultieme inzicht per definitie ongrijpbaar is, mag namelijk geen excuus zijn om er niet naar op zoek te gaan. Ik probeer zelfs uitdrukkelijk niet in vaagheden en paradoxen te blijven hangen, maar het concreet te maken. Ik probeer in het pietluttige het grote te vinden en het levensgrote op te vouwen tot broekzakformaat.’
Uit Weijers’ strenge selectie – meer dan de helft van de stukken is gesneuveld – blijkt hoezeer ze een voorkeur heeft voor wat op een ‘bijna gênante manier’ over het kleine leven gaat. ‘Bij het woord ervaring denkt men vaak aan diepzinnige, buitengewone en levensveranderende avonturen, het liefst ver weg, terwijl het toch altijd weer neerkomt op hoe je erin staat. Er bestaat geen shortcut naar de ziel. Als ik terugkijk, dan stel ik vast dat grote veranderingen in stukjes en beetjes hebben plaatsgevonden. Er ging altijd een lange opbouw aan vooraf. Laatst moest ik voor een radioprogramma aangeven welk boek, welke film, welke ontmoeting, enzovoorts, mijn leven hadden veranderd. Zulke superlatieven druisen zo in tegen hoe ik denk dat ik volledig blokkeer en alleen nog de Bijbel kan noemen.’
Hoewel Weijers ‘met overgave’ op een yogamat ligt, is ze kritisch. De wereld kreunt onder therapeutisch overbewustzijn. Het laatste wat ze wil, is diepte verliezen, in clichés vervallen en zichzelf horen praten alsof ze deel uitmaakt van een kringgesprek. ‘Volgens de essayist Mark Greifwil zelfhulp mensen naar een basisniveau van normaal halen, maar daar ben ik als schrijver allerminst in geïnteresseerd. De laatste jaren is alles, inclusief de journalistiek, tot zelfhulp verworden en moet zelfs literatuur troostrijk en therapeutisch zijn. Maar willen wij van literatuur betere mensen worden? Ik vind dat discutabel.’
Voor therapie kan je veel beter rijlessen volgen. Die leerden Weijers, op dat moment eenendertig, van alles over zichzelf. ‘Het ging zoals het altijd gaat met mij: met horten en stoten, maar eenmaal het kwartje valt, ben ik niet te stoppen en ga ik absurd hard. Ik zit sinds kort in een hardloopclubje en nu kan ik niet anders dan voor de troepen uit rennen. Zo’n trut ben ik. Ook bij mijn boeken gaat het zo. Na een lange rijping schiet ik als een kurk uit een fles en dan ga ik dóór. Ik zet er dan zo nodig mijn gezondheid voor op het spel. Bij Zelf doen was ik alleen met mijn zoontje achtergebleven in New York (waar haar geliefde Arnon Grunberg woont, red). In de uurtjes dat ik een oppas had, rende ik naar de bibliotheek om er te schrijven en ’s avonds zat ik tot diep in de nacht met prints om me heen om een selectie te maken. Ik heb amper geslapen, maar bulkte van de energie. ’
Toch bekruipt haar steeds vaker de angst dat ze op een dag wakker wordt en moet vaststellen dat ze haar leven goeddeels heeft verslapen. ‘Dat is mijn grote angst: shit, ik heb het laten passeren! Ik heb zitten dromen, terwijl ik van alles had kunnen doen. In de windstille periodes waarin niks uit mijn vingers komt, probeer ik erop te vertrouwen dat de rijpingsprocessen gaande zijn. Wat weer een manier van goedpraten is, want die neiging heb ik ook: alles dicht breien.’ Zelfmisleiding is haar kracht, zegt een vriend in het boek. ‘Deze week nog liet ik een hondentrainer aan huis komen, omdat mijn hondje moeilijk alleen thuisbleef. Bleek dat ik veel van haar gedrag had weggemoffeld. Daar ben ik dus goed in. Als iets kapotgaat, heb ik een houtje-touwtje-manier om het te repareren. Na een tijdje zie ik het probleem niet meer en werk, leef en dans ik eromheen. Tot dat niet meer lukt.’
In het leven van alledag denkt ze met andere woorden lang niet alles zo door als haar boeken doen vermoeden? ‘Nee! Ik leef nogal blind en onwetend. Dat overbewuste komt pas als ik ga zitten om te schrijven. Voor mij is schrijven denken. Het begint vaak met twee dingetjes die volgens mij met elkaar te maken hebben en waar ik dan al schrijvende probeer achter te komen. Zo gauw ik het heb opgelost, vergaat alle plezier me. Ik begrijp dat je van het personage dat ik opvoer, zelfs in Zelf doen, makkelijk kunt denken: “Goh, wat denkt deze vrouw de hele tijd over alles na, zeg.” Ze leeft in haar hoofd, ze is buitengesloten uit haar eigen leven, maar ik ben de regisseur die mijn angsten, twijfels en onzekerheden uitvergroot omdat zich daar ergens de waarheid schuilhoudt. Als je doordenkt zie je alles scherper: zowel de schoonheid als de lelijkheid.’
Lees het gehele interview hier.
