Interview met Carolijn Visser
In De vader van Grace vertelt Carolijn Visser het verhaal van de familie Comijs, de familie van haar schoolvriendinnetje Grace. Als zesjarige kwam Carolijn Visser bij Grace op bezoek en ontmoette voor het eerst haar vader, een zwarte man. Ze was stomverbaasd. Hoe kon dat? Jaren later ontraadselt ze met Grace de geschiedenis van de familie Comijs. Een interview met Carolijn Visser.
Door: Siard Nicolaï
Adel Comijs – de vader van Grace – was de kleinzoon van een Afrikaanse KNIL-soldaat, werd geboren in Indonesië en kwam later in Nederland te wonen. Hoe wortelt zo iemand in het Zeeland van de jaren vijftig?
Adel maakte deel uit van een golf van vluchtelingen uit Indonesië. De sfeer in die tijd was: je moet niet te veel praatjes hebben. Er heerste enorme woningnood in Nederland, al sinds de Tweede Wereldoorlog. Er was weinig werk en bijna iedereen had vreselijke dingen meegemaakt. De oorlog was nog niet lang geleden en tegen het eind daarvan was heel Walcheren onder water komen te staan ten gevolge van een bombardement van de geallieerden. En Adel en de andere vluchtelingen hadden in Indonesië in de Jappenkampen gezeten. Iedereen hield zijn ellende maar een beetje voor zich, want zodra je daarover begon te vertellen kwam er geen einde meer aan.
Adel behoorde tot de groep mensen die er het beste van probeerden te maken, en hoopte dat zijn kinderen het beter zouden hebben.
Kon hij optrekken met lotgenoten die ook uit Indonesië waren gekomen?
De groep vluchtelingen uit Indonesië was niet homogeen. Je had een groep Molukkers, die waren onderling heel nauw verbonden. En je had de Indo’s, sommigen van hen hadden ook contact met elkaar. Maar Adel was met zijn Indo-Afrikaanse achtergrond een beetje een uitzondering. Hij had acht zusters die verspreid over heel Nederland woonden. Maar hij werkte zes dagen per week en geld voor een treinkaartje was er niet altijd. Zo ging dat een beetje in die tijd: mensen waren veel thuis en er was geen geld voor uitjes. Met de blik van nu is dat misschien een schraal leven, maar men was eraan gewend en maakte het zo mooi als kon.
Adel was toentertijd ongeveer de enige zwarte man in Middelburg. Hij en Grace lijken weinig last te hebben gehad van discriminatie. Is dit in die zin een optimistisch boek?
Grace is eigenlijk nooit bezig geweest met dat ze ‘een kleurtje’, zoals zij dat zelf noemt, had. Ze werd in haar jeugd nooit nageroepen of iets dergelijks. Adel viel inderdaad op. Maar in Zeeland zijn de mensen ingetogen. Al vond je het raar dat iemand een andere huidskleur had, het zou heel vreemd gevonden worden als je iemand iets zou toeroepen.
Aan het eind van het boek beschrijf ik een beroepentest die Adel kort na zijn arriveren in Nederland deed. Er werd een verslag over hem geschreven en dat verslag is heel positief en kloppend, het kijkt echt naar zijn sterke kanten. Daar klinkt geen enkel negatief vooroordeel in door.
Adel trouwde met de Nederlandse Nelleke. Hij woonde in de jaren vijftig voor hij naar Nederland kwam in Makassar, Indonesië. Nelleke kende Adel vooral uit zijn vele, vele brieven aan haar, ze hadden elkaar maar een paar dagen in het echt gezien. Wat maakte dat zij toch voor hem Nederland wilde verruilen voor Indonesië?
‘Ik zal alles doen om je gelukkig te maken’ zegt hij in een van zijn brieven. Hij schreef zo mooi en heeft daarin zoveel oog voor haar en voor wie zij is. Hij verplaatst zich steeds in hoe zij het zou vinden in Makassar; wat zou zij denken van zijn huis? Hij heeft het wit geschilderd maar, zegt hij, ‘als jij een andere kleur wilt schilder ik het zo weer over’. Nelleke was in Amsterdam kindermeisje bij een rijke advocatenfamilie. Ze was altijd voor anderen aan het zorgen, kwam nooit aan haar eigen wensen toe. Als er dan ineens iemand zoveel voor jou overheeft is dat vleiend, daar is ze voor gevallen.
En ze bleken een goede combinatie. Het bleef een mooi huwelijk. Grace was mijn basisschoolvriendinnetje en ik kwam daar vaak over de vloer en vond de sfeer altijd erg warm. De opvoeding was in die tijd nog vrij streng. Je moest op tijd thuis zijn, dit mocht niet, dat mocht niet. Maar bij de familie Comijs mocht er veel meer. Het was een open gezin, er werd veel gelachen en er was aandacht voor de kinderen.
U schreef dit boek in het kader van De week van het Zeeuwse boek. Wat maakt het een Zeeuws verhaal?
In mijn jeugd kende iedereen in Middelburg de familie Comijs. Mensen die ik uit die tijd ken schrijven mij dat ze zich vaak afvroegen hoe het zat met het levensverhaal van Adel Comijs, hoe hij in Zeeland was beland. En Irving Comijs, de broer van Grace, heeft decennialang restaurants en cafés gehad in de stad, er zijn hele generaties opgegroeid aan zijn toog.
Net als in bijvoorbeeld Selma en Argentijnse avonden heeft u met De vader van Grace een verborgen geschiedenis ‘ontdekt’ en die door er een boek over te schrijven wereldkundig gemaakt. Waar komt uw interesse voor dit soort kleurrijke en waargebeurde verhalen vandaan?
Ik voel me aangetrokken tot verhalen over gewone mensen die door de grote geschiedenis worden meegevoerd. En ik ben gefascineerd door brieven. Veel van mijn boeken zijn gebaseerd op brieven. Je komt erdoor in contact met een vervlogen tijd. Dat kan eigenlijk op geen enkele andere manier, de vluchtige en daardoor doorgaans onbereikbare momenten staan erin vastgelegd. Als schrijver kan je je eigenlijk niets beters wensen dan dat.
